Το χρονικό μιας προαναγγελθείσας ασφαλιστικής μεταρρύθμισης

Μόνο κεραυνό εν αιθρία δεν αποτελούν τα σενάρια περί νέας ασφαλιστικής μεταρρύθμισης εντός του 2014. Το χαλί στρώθηκε με τη μεταρρύθμιση του 2010, και σταδιακά, μέχρι σήμερα διανθίζεται με μικρές αλλαγές που οδηγούν σε ένα ολοκληρωτικά νέο σύστημα, που θα ολοκληρωθεί και θα ξεκινήσει να εφαρμόζεται από το 2015.

Κεντρικό ρόλο σε αυτή τη νέα ασφαλιστική πραγματικότητα διαδραματίζει η Εθνική Σύνταξη. Ο νόμος του 2010 (Λοβέρδου – Κουτρουμάνη) την είχε ορίσει τότε, σε 360 ευρώ, όσο ήταν τότε η βασική σύνταξη υπερηλίκων του ΟΓΑ. Σήμερα, η σύνταξη αυτή έχει ήδη μειωθεί σε 320 ευρώ, ενώ ενδέχεται να μειωθεί κι άλλο. Ήδη, η τρόικα πιέζει για εφαρμογή εισοδηματικών και κυρίως περιουσιακών κριτηρίων στον καθορισμό της Εθνικής Σύνταξης, και όπως πρώτο το capital.gr έχει αποκαλύψει, η ιδιοκτησία ακινήτων θα παίξει καθοριστικό ρόλο. Σημαντικό επίσης ρόλο θα παίξει και το ύψος των μισθών, καθώς με τον μέσο μισθό στον ιδιωτικό τομέα να έχει διαμορφωθεί σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα, το ύψος της Εθνικής Σύνταξης δεν μπορεί να είναι σημαντικά υψηλότερα.

Την βασική – εθνική σύνταξη, βάσει του νόμου, δικαιούνται:
1. Οι ανασφάλιστοι και όσοι έχουν πραγματοποιήσει λιγότερες από 4.500 ημέρες ή δεκαπέντε (15) έτη ασφάλισης σε ασφαλιστικούς οργανισμούς κύριας ασφάλισης ή το Δημόσιο, εφόσον πληρούν αθροιστικά τα παρακάτω κριτήρια:

α) Έχουν συμπληρώσει το 65ο έτος της ηλικίας τους.

β) Το ατομικό και το οικογενειακό τους εισόδημα, από οποιαδήποτε πηγή, κατά το προηγούμενο οικονομικό έτος, δεν υπερβαίνουν το ποσό των 5.040  ευρώ και 10.080 ευρώ αντίστοιχα. Τα ανωτέρω ποσά ανακαθορίζονται κατά το ποσοστό αναπροσαρμογής της βασικής σύνταξης.

γ) Διαμένουν μόνιμα στην Ελλάδα για τουλάχιστον 15 έτη, μεταξύ του 15ου και του 65ου έτους της ηλικίας τους. Η μόνιμη διαμονή αποδεικνύεται με τη διαδικασία που προβλέπεται για τη χορήγηση άδειας διαμονής στους πολίτες τρίτων χωρών.

Ποιοι άλλοι δικαιούνται την βασική σύνταξη
2. Οι ασφαλισμένοι των οργανισμών κύριας ασφάλισης, πλην ΟΓΑ, καθώς και οι τακτικοί υπάλληλοι και λειτουργοί του Δημοσίου, οι στρατιωτικοί και οι τακτικοί υπάλληλοι των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.), οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης α΄ και β΄ βαθμίδας, ανεξαρτήτως χρόνου υπαγωγής στην ασφάλιση, που θεμελιώνουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα από την 1.1.2015 και μετά.

Και μειωμένη
Ο ίδιος ο ιδρυτικός νόμος ορίζει ότι η βασική σύνταξη μπορεί να είναι μειωμένη. Συγκεκριμένα, προβλέπει πως το ποσό της βασικής σύνταξης μειώνεται για τους συνταξιούχους λόγω γήρατος κατά 1/35 για κάθε χρόνο που υπολείπεται των 35 ετών διαμονής στην Ελλάδα, μεταξύ του 15ου και του 65ου έτους της ηλικίας.

Το ποσό της βασικής σύνταξης μειώνεται και στις περιπτώσεις θεμελίωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος σε μειωμένη σύνταξη λόγω γήρατος, σε μειωμένη σύνταξη λόγω αναπηρίας, καθώς και στην περίπτωση χορήγησης σύνταξης λόγω θανάτου. Η μείωση της βασικής σύνταξης προκειμένου για τους ασφαλισμένους που λαμβάνουν μειωμένη σύνταξη γήρατος, ανέρχεται σε 1/200 για κάθε μήνα που υπολείπεται για τη συμπλήρωση του ορίου ηλικίας πλήρους συνταξιοδότησης. Για τους συνταξιούχους που λαμβάνουν μειωμένη σύνταξη λόγω αναπηρίας με ποσοστό 67% έως και 79,99% χορηγείται το 75% της βασικής σύνταξης, και με ποσοστό από 50% έως και 66,99% χορηγείται το 50% αυτής.

Και αναλογική σύνταξη
Εκτός από την Εθνική Σύνταξη, από τις αρχές του 2015, όσοι συνταξιοδοτούνται θα λαμβάνουν και την λεγόμενη αναλογική σύνταξη, η οποία στην αρχή, θα αποτελεί άθροισμα δύο τμημάτων που θα υπολογίζονται το πρώτο με βάση το ισχύον σήμερα σύστημα, και το δεύτερο με βάση ένα νέο αναλογικό σύστημα.

Αναλυτικότερα, για το τμήμα της σύνταξης που αντιστοιχεί στα έτη της ασφάλισής  μετά το 2011, οι συνταξιούχοι θα λαμβάνουν αναλογική σύνταξη, με συντελεστές από 0,8% έως και 1,5% για κάθε εργάσιμο έτος.

Συγκεκριμένα, για τα έτη ασφάλισης από το 2011 και μετά θα δίδεται αναλογία της σύνταξης ίση με το πηλίκο των ετών που διήνυσε μετά την ημερομηνία αυτή, διά του συνόλου των ετών ασφάλισής του. Συνολικά, εκτιμάται ότι στην πλήρη εφαρμογή του νέου συστήματος, όταν δηλαδή το σύνολο των ετών ασφάλισης υπολογίζεται με βάση το νέο σύστημα, το ποσοστό αναπλήρωσης δεν θα ξεπερνά το 48%.

Μάλιστα, η Τρόικα πίεσε και θα υπάρξει πρόβλεψη στο νέο Μνημόνιο, να υπάρξει μικρότερο ποσοστό αναπλήρωσης. Και αυτό, χωρίς να υπολογίζεται ότι μείωση των συντάξεων θα υπάρξει αυτόματα, εξαιτίας της δραματικής μείωσης των αποδοχών των τελευταίων ετών.

Αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης
Η αύξηση του γενικού ορίου  ηλικίας συνταξιοδότησης στην Ελλάδα έγινε το 2010 και ισχύει από το 2013 και μετά. Συγκεκριμένα, ήδη, από την 1η Ιανουαρίου του 2013, το γενικό  όριο ηλικίας για συνταξιοδότηση ανέβηκε από τα 65 στα 67 έτη και το κατώτατο όριο από τα 60 στα 62 έτη και μάλιστα, με βασική προϋπόθεση τη  συμπλήρωση 40 ετών ασφάλισης (από 35 που ίσχυε).

Από τις αυξήσεις των ορίων ηλικίας, εξαιρέθηκαν όσοι θεμελίωσαν  συνταξιοδοτικό δικαίωμα με ειδικά όρια (πχ   μητέρες ανήλικων τέκνων, χήροι πατέρες ανίκανων για κάθε βιοποριστική εργασία τέκνων, ασφαλισμένοι πρώην ειδικών ταμείων) έως τις  31 Δεκεμβρίου του 2012.

Στο στόχαστρο εφάπαξ – επικουρικές
Στο νέο ασφαλιστικό τοπίο που με συνεχείς παρεμβάσεις την τελευταία 4ετία, διαμορφώνεται σε αγαστή συνεργασία με την τρόικα των δανειστών, οι επικουρικές συντάξεις και τα εφάπαξ δεν φαίνεται να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Για τον λόγο αυτό άλλωστε, στον ασφαλιστικό νόμο Λοβέρδου – Κουτρουμάνη δεν συμπεριελήφθησαν στον κεντρικό σχεδιασμό. Με τις μειώσεις των τελευταίων ετών και τις νέες επερχόμενες αλλαγές από το καλοκαίρι και μετά, εκτιμάται ότι οι επικουρικές συντάξεις θα μετατραπούν σε ένα μικρό …επίδομα, ενώ δεν αποκλείεται τελικά, να υπάρξει συγχώνευση κύριας και επικουρικής σύνταξης, στην τελική μεταρρύθμιση που αναμένεται εντός του 2014.

Η τελική μεταρρύθμιση
Μέσα στο καλοκαίρι αναμένεται η τελική μεταρρύθμιση που θα βάζει τις τελευταίες πινελιές στο νέο ασφαλιστικό σύστημα που θα ισχύει από το 2015.

Οι τροϊκανοί πιέζουν ώστε η πλήρης εφαρμογή του νόμου Λοβέρδου – Κουτρουμάνη πρέπει να γίνει α όχι άμεση, με γρηγορότερο βηματισμό. Παράλληλα, εκτιμά ότι πρέπει να ολοκληρωθεί ο κύκλος ενοποιήσεων – συγχωνεύσεων, με στόχο το 2017 να υπάρξει ένας εθνικός φορέας απονομής συντάξεων. Μέχρι τότε, το υπουργείο Εργασίας θα προωθήσει ενοποιήσεις ώστε του χρόνου,  τα ταμεία να μην ξεπερνούν τα τρία.  Ο νέος αυτός γύρος συγχωνεύσεων αναπόφευκτα θα οδηγήσει και σε σημαντική μείωση των παροχών. Στόχος είναι, όπως περιγράφεται και στις συμφωνίες και τα έγγραφα που ανταλλάσσουν κατά καιρούς κυβέρνηση και τρόικα, το ποσοστό αναπλήρωσης της βασικής  και της αναλογικής σύνταξης να μην υπερβαίνει το 45% των συντάξιμων αποδοχών. Στο στόχαστρο της νέας μεταρρύθμισης αναμένεται να τεθεί και το ΕΚΑΣ, καθώς για όλους τους συνταξιούχους από το 2015 και μετά το επίδομα θα αντικατασταθεί από την Εθνική Σύνταξη, ενώ θα υπάρχει και το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.

Και στο βάθος ιδιωτική ασφάλιση
Η σημαντική και συνεχόμενη συρρίκνωση των συνταξιοδοτικών παροχών από τα δημόσια συστήματα ασφάλισης ανοίγει την πόρτα για την «συμπληρωματική αποταμίευση συνταξιοδότησης που περιλαμβάνει επαγγελματικές και προσωπικές συντάξεις, ασφάλειες ζωής και άλλες μορφές συσσώρευσης περιουσιακών στοιχείων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διατήρηση του βιοτικού επιπέδου μετά τη συνταξιοδότηση» όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η «Λευκή βίβλος» για τις συντάξεις, της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η μορφή της «σύμπραξης» δημοσίου και ιδιωτικού τομέα στην κοινωνική ασφάλιση δεν έχει ακόμη αποφασιστεί. Η Τράπεζα της Ελλάδος πάντως, με μελέτη που διενεργεί, αναμένεται να παράσχει …βοήθεια στο υπουργείο Εργασίας, ενόψει της νέας ασφαλιστικής μεταρρύθμισης. Σημαντικό ρόλο στον σύντομο διάλογο που θα διεξαχθεί μετά τις εκλογές και πριν το φθινόπωρο, αναμένεται να παίξει και το ΚΕΠΕ.