Απειλεί η Σκωτία τη στερλίνα ή το αντίθετο;

Θα είναι επτά μήνες ακροβατικών ελιγμών – με κυρίαρχο το ερώτημα ποιά από τις δύο πλευρές μπλοφάρει πραγματικά. Η 18η Σεπτεμβρίου, ημέρα διεξαγωγής του δημοψηφίσματος για την ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας, πλησιάζει, και το Λονδίνο για πρώτη φορά αποφάσισε να δείξει τα όπλα του.

“Αν η Σκωτία εγκαταλείψει το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να εγκαταλείψει και τη στερλίνα. Ένα νόμισμα δεν είναι σαν τη συλλογή των CD που ένα ζεύγος μοιράζει μετά το χωρισμό” δήλωσε την Πέμπτη ο Βρετανός υπουργός Οικονομικών George Osborne, επιχειρώντας να ακυρώσει τον ισχυρισμό του ηγέτη της Σκωτίας Alex Salmond ότι και μετά την ανεξαρτητοποίησή της η Σκωτία θα χρησιμοποιεί τη στερλίνα.

Το πλήγμα είναι μελετημένο, καθώς οι δημοσκοπήσεις αποκαλύπτουν ότι η οικονομία είναι το κυριότερο μέλημα των Σκωτσέζων ψηφοφόρων. Είναι δε και διακομματικό, καθώς σε μια σπάνια κίνηση συντονισμού, αντίστοιχη άποψη διατύπωσαν γραπτώς ο Ed Balls, σκιώδης υπουργός Οικονομικών των Εργατικών και ο Danny Alexander των συγκυβερνώντων Φιλελευθέρων Δημοκρατών – περνώντας το μήνυμα ότι όποια και αν είναι αύριο η πλειοψηφία στο Westminster, η Σκωτία θα βρεί απέναντί της ένα τείχος.

Η “επίθεση αγάπης” την οποία εξαπέλυσε το τελευταίο διάστημα προς τους Σκωτσέζους ο Βρετανός πρωθυπουργός David Cameron, προφανώς δεν είναι αρκετή, όταν μειώνεται στις δημοσκοπήσεις το προβάδισμα όσων υποστηρίζουν την παραμονή της Σκωτίας εντός του Ηνωμένου Βασιλείου…

Αντίστοιχα, ο Βρετανός υπουργός Ανάπτυξης Vince Cable υποστήριξε ότι σε περίπτωση ανεξαρτητοποίησης, η Royal Bank of Scotland θα υποχρεωθεί να μεταφέρει την έδρα της στο Λονδίνο – για να διαψευσθεί από τον επικεφαλής της τράπεζας Ross McEwan. Όμως η αλήθεια είναι ότι χρηματοπιστωτικός κλάδος εκπονεί ήδη σχέδια έκτακτης ανάγκης, ιδίως για το ενδεχόμενο “νομισματικού διαζυγίου” της Σκωτίας από την Αγγλία.

Ο Salmond κατηγορεί το Λονδίνο ότι επιχειρεί να εκφοβίσει τους Σκωτσέζους ψηφοφόρους, όταν την επαύριο μιας επικράτησης του “Ναι” θα είναι υποχρεωμένο να διαπραγματευθεί. Όμως ο ίδιος δεν δείχνει να έχει επεξεργασθεί εξίσου όλα τα πιθανά σενάρια.

Είναι βέβαια αλήθεια ότι κανείς δεν μπορεί πρακτικά να απαγορεύσει τη χρήση της στερλίνας από την Σκωτία – όπως δείχνει το παράδειγμα της υιοθέτησης του ευρώ από το Μαυροβούνιο και το Κοσσυφοπέδιο ή του αμερικανικού δολαρίου από τον Παναμά και το Εκουαδόρ. Όμως η ανεξαρτητοποίηση με διατήρηση της στερλίνας θα φέρει τη Σκωτία στην διόλου ζηλευτή θέση της περιφέρειας της ευρωζώνης – ήτοι χωρίς νομισματική ανεξαρτησία ή τραπεζική ένωση, αλλά και χωρίς κοινή δημοσιονομική πολιτική και τις αντίστοιχες μεταβιβάσεις. Κυρίως δε, χωρίς την Τράπεζα της Αγγλίας σε ρόλο δανειστή ύστατης ανάγκης για τις τράπεζες και εγγυητή για το δημόσιο χρέος της Σκωτίας.

Εναλλακτικά, το Εδιμβούργο θα πρέπει να επιλέξει είτε το ευρώ (όπως άφηνε να εννοηθεί ο Salmond πριν το ξέσπασμα της κρίσης της ευρωζώνης) είτε την θέσπιση νέου νομίσματος από μια ανεξάρτητη κεντρική Τράπεζα της Σκωτίας που θα ορίζει τα επιτόκιά της. Όμως, σε μία τέτοια περίπτωση, το κόστος δανεισμού της Σκωτίας θα είναι, τουλάχιστον σε ένα αρχικό στάδιο μέχρι να κερδηθεί η “εμπιστοσύνη των αγορών” σαφώς υψηλότερο του βρετανικού. Κοινώς, και τα τρία σενάρια προϋποθέτουν λιτότητα.

Όσο για τις εμπορικές σχέσεις των δύο πλευρών, δεν αποτελούν επαρκή λόγο για να εξαναγκασθεί το Λονδίνο σε μία νομισματική ένωση με μια ανεξάρτητη Σκωτία: όπως θύμισε ο Osborne, το 40% των βρετανικών εξαγωγών κατευθύνεται στην ευρωζώνη και το 20% στις ΗΠΑ.

Με άλλα λόγια, παρά το γεγονός ότι στη θαλάσσια δικαιοδοσία της η Σκωτία έχει προς το παρόν τα μεγαλύτερα κοιτάσματα υδρογοναθράκων της Ε.Ε., τα διαπραγματευτικά της χαρτιά δεν είναι απεριόριστα: το Εδιμβούργο έχει μεγαλύτερη ανάγκη την νομισματική ένωση από το Λονδίνο και όχι αντιστρόφως.

Μία περαιτέρω περιπλοκή δημιουργεί το θέμα του συσσωρευμένου βρετανικού δημόσιου χρέους. Η κυβέρνηση Salmond προσφέρεται να εξυπηρετεί ένα μέρος του (μεταξύ 120 και 150 δισ. στερλίνες), μετά την ενδεχόμενη ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας, ως αντάλλαγμα για τη συνέχιση της νομισματικής ένωσης με την Αγγλία. Διαμηνύει όμως ότι δεν θα το πράξει, αν τεθούν εμπόδια στην χρήση της στερλίνας. Ο Osborne απαντά ότι σε μία τέτοια περίπτωση, η ανεξάρτητη Σκωτία θα ξεκινούσε την “σταδιοδρομία” της στις διεθνείς αγορές με μία τεράστια αθέτηση πληρωμών, που θα την μετέτρεπε σε παρία. Το Εδιμβούργο ανταπαντά ότι δεν μπορεί να αθετήσει κανείς ένα χρέος το οποίο νομικά δεν του ανήκει – εφόσον η Τράπεζα της Αγγλίας έχει σπεύσει να εγγυηθεί το σύνολο του υφιστάμενου βρετανικού χρέους, προκειμένου να προλάβει την εκδήλωση ανησυχιών στις αγορές.

Σε κάθε περίπτωση, ο Έλληνας αναγνώστης μπορεί να χαμογελάσει χαιρέκακα. Η Βρετανία που επιθυμεί να “αναδιαπραγματευθεί” τη σχέση της με τις Βρυξέλλες και δραστηριοποιείται ιδιοτελώς για την “επανένωση” της Κύπρου, βλέπει τη δική της εθνική υπόσταση να γίνεται αντικείμενο μιας σκληρής διαπραγμάτευσης που θα μπορούσε να καταλήξει στη διάσπαση.